Zanger Henk Kraaijeveld en de stille wereld van geluid

  

Van Indonesië tot Tivoli Vredenburg trekt hij volle zalen. In het lawaaiige café de Poort legt jazzzanger Henk Kraaijeveld uit waarom hij niet zonder stilte kan en hoe hij uit geluiden verhalen haalt. Acht inzichten van een zanger met rechtvaardigheidsgevoel.  

Inzicht 1  Domineeskinderen worden gezien  

“Ik ben geboren in Friesland en getogen in Ridderkerk en Oss. Mijn ouders waren allebei dominee. Dat heeft voor- en nadelen. Je bent het zoontje van de dominee, je wordt gezien. Ik herken de kinderen-voor-kinderentekst ‘Mijn vader is dominee, daar word ik mee gepest’ niet, ook buiten de kerk ben ik nooit gepest. Ja, ik ben wel eens ‘Jezusjongen’ genoemd, maar dat was niet structureel. De kerk was een belangrijk ding bij ons thuis, het was de werkgever van mijn ouders. Het nadeel is dat je in de kerk als predikantsgezin in een glazen huis leeft. Iedereen kent je en let op je. Toen ik tiener was, schaamde ik me voor het werk van mijn ouders. Ik hield stil wat ze deden. “Iets psycholoogachtigs” mompelde ik desgevraagd. In Oss gingen mijn ouders in de gevangenis werken als predikant. Daar kon ik beter mee voor de dag komen op school. Een ander nadeel is dat ik dus twee keer verhuisd ben, net op punten in je leven dat je aan een nieuw hoofdstuk begint. Dat is a-relaxed.”  

Inzicht 2  In de kerk van de gevangenis kan alles   

“Mijn moeder werkte in de gevangenis van Vught en mijn vader in de jeugdgevangenis in Nijmegen. Ik ging wel eens mee. Maakte praatjes met de gevangenen. Speelde in de  Bajesband. De vieringen waren geweldig. Er waren geen conventies. Je gebruikte popmuziek in de kerkdienst, U2 en Metallica. De teksten waren goed en relevant. Ik herinner me dat liedje van Queen: “Is this the world we created?” Dat spreekt aan. In de gevangenis kon alles, je deed dingen waar nu meestal geen ruimte voor is in de reguliere kerken. Het heeft me blijvend geïnspireerd. Niet alleen de losheid van vormen, maar ook de betrokkenheid op de bajesklanten. Mijn ouders werkten er niet voor niets. Ze waren zeer sociaal geëngageerd. Dat is op mij overgewaaid.”  

Inzicht 3  Laat je stem horen voor een rechtvaardige samenleving 

“Na de middelbare school ben ik Rechten gaan studeren in Utrecht. Ik deed de studie vanuit een soort rechtvaardigheidsgevoel. Ik koos de richting Internationaal Recht en Mensenrechten. Het was een leuke studententijd. Ik zat op de studentenvereniging SSR – NU, heb er nog een bestuursjaar gedaan. Na mijn studie ging ik werken bij de IND. Daar heb ik de verhalen van de vluchtelingen gehoord, met als doel ze zo goed mogelijk op papier te krijgen. Het waren intense verhalen. Het was vaak voor het eerst dat ze überhaupt hun verhaal konden vertellen, dat er eindelijk iemand naar ze luisterde. Daarnaast deed ik mee aan de ‘derde kamer’ een internationaal burgerplatform van honderdvijftig mensen, waarvan honderd uit de Zuidelijke landen. We stonden in contact met invloedrijke mensen als Herman Wijffels en Jan Pronk. We adviseerden de Tweede Kamer op grote thema’s, zoals de  aanpak van corruptie en internationale samenwerking.”  

Inzicht 4 Alles komt op het juiste moment   

“Ik heb een carrièreswitch gemaakt van jurist naar zanger. De kiem voor podium en muziek was al vroeg gelegd. Ik herinner me nog de hoofdrol in de musical, vond ik fantastisch. Ik heb altijd gezongen en muziek gemaakt. De liefde voor jazz begon te groeien bij Dekoor Close Harmony. Ik kreeg daar de ruimte om te inspireren en te zingen. Als je iets leuk vindt, ga je ervoor werken en wordt je er goed in. Na mijn studie en tijdens mijn werk bij de IND, heb ik zanglessen genomen omdat ik naar het conservatorium wilde. Bobby Mc Ferrin was en is een voorbeeld voor mij. Wat hij allemaal uit zijn stem kan halen, is waanzinnig. Wat een niveau! Ik werd aangenomen op het conservatorium, het was een leuke auditie. Inmiddels ben ik ook leraar op het conservatorium. Ik denk dat ik niet aangenomen was als ik net na de middelbare school auditie had gedaan. Toen was het nog niet het goede moment. Ik heb daarnaast een half jaar in New York gestudeerd en won een jazz-concours. Ik voel me vrij als ik zing. Ik weet dat ik op de goede plek zit. Als in het verhaal van Jozef, één van mijn favoriete bijbelverhalen. Daar zitten verschillende lessen in, zoals de liefde die altijd wint en verzoening, maar ook dat alles wat Jozef meemaakte, achteraf een functie blijkt te hebben voor zijn bestemming. Ik heb geen spijt van mijn studie internationaals recht, heb er veel geleerd over allerlei andere belangrijke zaken. Het verlangen naar rechtvaardigheid en herstel, hoor je terug in de liederen die ik zing. Alles valt samen in mijn werk.” 

‘ Inzicht 5  Vóór muziek is de stilte   

“Als ik een tekst wil schrijven, zoek ik de stilte op. Dat heb ik moeten leren. In die stilte ontstaat iets. Muziek kan ook ontstaan vanuit lawaai, dan moet je zelf stil worden van binnen en je openstellen. Er is zoveel te horen in geluiden om je heen. De vogels, geritsel van de bladeren, auto’s. Geluiden brengen werelden met zich mee, en als je die werelden wilt vangen, moet je zelf stil zijn. Er moet van binnen ruimte ontstaan om te kunnen horen en ontvangen. Ik schrijf vaak in de ochtend. Ik probeer mezelf dan leeg te maken, zodat ik ruimte krijg voor muziek. Stilte speelt een rol in het maken van muziek, maar ook op het podium. Stiltes zijn de pauzes waarop dingen kunnen indalen. Als teksten dieper zijn, moet je ruimte geven om dat bij het publiek te laten doordringen.”  

Inzicht 6  In de stilte hoor je je innerlijke stem 

“Ik heb de stiltes nodig om bij de stem te komen die in me zit. Als je stilte toelaat, durf je ook bij je eigen kwetsbaarheid te komen. Kwetsbaarheid maakt mensen mooi. In stiltes hoor je ook wat je verlangen is. Op het moment zit ik in een liefdesstilte. In deze stilte voel ik het verlangen naar verbinding. Je gaat in zo’n periode veel reflecteren op jezelf. Aan de ene kant ben ik op zoek naar iets ideaals, aan de andere kant moet het ook niet te perfect zijn. Net als in de muziek. Tegelijkertijd denk ik dan: ‘ben ik niet te kritisch?’ Er zijn regelmatig mensen die iemand voor mij uitzoeken. In de sfeer van “die zingt ook, zij is net iets voor jou.”  Dat is aardig, maar het werkt niet. Liefde is voor mij de balans tussen hoofd en hart. Dat klinkt makkelijker dan het is. Ik ben van nature sensitief, altijd aan het finetunen met de omgeving. Sommige mensen zijn heel verschillend maar hebben toch een fantastische relatie, ze hebben zich leren afstemmen op elkaar. Het begint hoe dan ook met de spark. Als je fijngevoelig bent, vis je in een kleinere vijver, dat is nu eenmaal zo.”   

Inzicht 7  Beter meer stiltes in een kerkdienst  

“De stiltes in een kerkdienst op zondag, zijn vrijwel altijd te kort. Bijvoorbeeld de stiltepauze in het gebed. Dat gebed is van beneden naar boven, van de mensen naar God. Beter zou andersom zijn, van boven naar beneden. Dat je tijdens een kerkdienst stil moet zijn om te luisteren naar wat God zegt. Dat kan niet in een paar minuten, dat moet in een veel langere stilte. In de bijbel gaat het veel over stiltes. Als mensen God vinden, is dat vaak vanuit de stilte. Stilte zit ook in het alleen zijn, in het proberen niet te denken. Die stilte kun je zelfs in de kroeg vinden. Je kunt naar binnen en naar buiten kijken, letterlijk en figuurlijk. Stilte is luisteren, en observeren is luisteren met je ogen. “   

Inzicht 8 Geloven = doen  

“In geloof ervaar ik de lagen van verstand en hart. In de bijbel staat “Heb God lief met uw verstand, uw hart, uw ziel en uw kracht.” Dat vind ik een mooie en moeilijke uitnodiging. Ik heb langs heel veel kerken gezworven, ik hou van het mystieke. Maar op een gegeven moment besloot ik: ‘het gaat niet om wat een kerk mij brengt, maar wat ik een kerk breng. Ik ga me aansluiten bij de kerk in mijn buurt.’ – en dat was de Nicolaikerk. Het gaat er niet om dat ik voel of God bestaat, ik geloof het. Gevoel komt en gaat, het is daarom niet erg als je het geloof even niet voelt. Je kunt uitleggen hoe het leven werkt, maar dát het leven werkt, is het wonder. Dat wonder is voor mij God. Geloof is voor mij ook  gekoppeld aan recht doen. Geloof zonder werken slaat nergens op. Jezus zegt: ‘Ik ben niet gekomen voor de mensen die geen dokter nodig hebben.’ Geloven is doen. God heeft jou lief, dus jij moet anderen lief hebben, succes daarmee.” 

——————————————————————————————————————————————————

Henk Kraaijeveld (41) studeerde ruim tien jaar geleden cum laude af aan het Utrechts Conservatorium als zanger. Won tijdens de tiende editie van het Nederlandse Jazz Vocalistenconcours zowel de eerste prijs van de vakjury als de eerste publieksprijs. Als jazzanger neemt hij een unieke positie in binnen de jazzvocalisten. Hij verbindt poëtische, narratieve teksten aan jazzmuziek. Kraaijeveld heeft een aantal internationale tours op zijn naam staan. Zijn laatste album ‘Patches of sky’, vorig jaar voltooid, kreeg lovende kritieken van de internationale vakpers. Naast zijn werk als jazzzanger, geeft hij les aan ondermeer het Artez Conservatorium in Zwolle. www.henkkraaijeveld.com 

——————————————————————————————————————————————————

Dit artikel verscheen in de Utrechtse Protestantse glossy PUP, te zien op https://depup.nl/nieuw-nummer/