Waarom heet de Vaaltbrug de Vaaltbrug?

De Vaaltbrug blinkt uit in zijn eenvoudigheid. Het is een plek waar je overheen loopt of rijdt zonder dat de geschiedenis ervan direct zichtbaar is. De wit-groene kleur, het grote contragewicht en de strakke lijnen van de brug geven het karakter. De Vaaltbrug is de verbinding tussen De Biltsche Grift, de Wittevrouwensingel en de Weerdsingel Oostzijde. De Vaaltbrug is pas sinds een aantal decennia een ophaalbrug, in eerste instantie was het een draaibrug. De naam van de brug verwijst naar de Vaalt, het nabijgelegen terrein waar tot in 1969 de afvalverwerking plaatsvond.

Luchtfoto uit 1920/ In het hart Strafgevangenis Wolvenplein. De Stadsbuitengracht was drukbevaren. Goed is te zien hoe schepen via de Vaaltbrug/ Biltsche Grift, langs de Utrechtse Fouragehandel en Voederkoekenfabriek Hooghiemsta, de gasfabriek aan de Blauwkapelseweg bereiken. Bron: Zo was Utrecht.

DE VAALT

Als gevolg van een groeiende bevolkingsaantal en cholera-epidemieën in de stad, besloot de gemeenteraad aan het eind van de negentiende eeuw om de woonomstandigheden te verbeteren. Het 100-stratenplan werd in 1879 gepresenteerd en in 1901 werd de Woningwet ingevoerd: de wijken Wittevrouwen en Oudwijk ontstonden in deze tijd. Aan de oostkant van de stad ontstonden zowel arbeiders- als luxere woningen. De luxere woningen waren te vinden langs de Biltstraat. De arbeiderswoningen kwamen voornamelijk rond het huidige Griftpark. Tot rond 1970 bevond zich hier de gasfabriek en het Vaaltterrein. Hier werd het huisafval van de Utrechters verzameld. De vuilnisophaal kon per boot, via de Biltsche Grift, naar het terrein worden gebracht.

Door de aanwezigheid van de nieuwe woningen en de nabijgelegen gasfabriek werd besloten een brug aan te leggen over de Biltsche Grift, zodat zowel het vervoer over water als over de weg kon worden voorzien. Nog voordat de Vaaltbrug afgebouwd was in 1906, werd de eerste elektrisch tram geïntroduceerd. Dankzij de omsluiting van de Vaaltbrug kon de tram vanuit het huidige centraal station de route langs de singels van de binnenstad rijden. Binnen dertig jaar na de komst van de elektrische trams, werden ze weer verwijderd uit de stad. De trams waren te verouderd. Moderne vervoersvormen zoals de bus en de auto kregen de voorkeur.

Gezicht op de geopende Vaaltbrug over de Biltsche Grift te Utrecht, met vele wachtenden op de Wittevrouwensingel. Foto door L. H. Hofland, 18-01-1950. Bron: Het Utrechts Archief

VAN DRAAIBRUG NAAR OPHAALBRUG

Zoals op de foto hierboven te zien is, was de Vaaltbrug in eerste instantie een draaibrug. In 1960 werd de draaibrug vervangen door een ophaalbrug. Het draaimechanisme neemt veel ruimte in beslag voor de vaarroute van boten. Met een ophaalbrug kunnen ook bredere schepen het vaaltterrein bereiken.

Gezicht op de Wittevrouwensingel te Utrecht, met in het midden de Vaaltbrug over de Biltsche Grift en rechts op de achtergrond de huizen aan de Weerdsingel O.Z. Foto door: D. Wolvetang, tussen 1970 en 1972. Bron: Het Utrechts Archief

In 1991 werd de brug weer vernieuwd. De aanvoer van de onderdelen ging via het water. Het voordeel van de nieuwe ophaalbrug in dat deze elektrisch aangestuurd wordt.

Afbeelding van de werkzaamheden bij het plaatsen van de nieuwe Vaaltbrug over Biltsche Grift te Utrecht: aanvoer hameipoort via de Stadsbuitengracht, links de achtergevels van enkele woningen aan de Wolvenstraat. Foto door Fotodienst GAU, 19-11-1991. Bron: Het Utrechts Archief.

Tegenwoordig wordt de brug vooral gebruikt voor kanoërs, bootjes en supp’ers om van de singel richting het Griftpark te kunnen varen. De meeste lage boten kunnen gewoon onder de brug door. En sinds de Biltsche Grift niet meer gebruikt hoeft te worden voor grote industriële schepen gaat de Vaaltbrug niet meer zo vaak open.

Foto: Daphne Bouman