Vijftig jaar DUB: Een spiegel voor Utrechts’ academische ziel 

Door de doos raket-ijsjes onder zijn arm wordt huiscartoonist Niels Bongers nog enthousiaster ontvangen dan anders, als hij op een bloedhete dinsdagochtend het redactielokaal van universiteitsnieuwssite DUB binnenloopt. Eens per week komt hij op het bestuursgebouw van de universiteit langs om de onderwerpen van de week door te spreken ter inspiratie van zijn cartoons en spotprenten. Bongers is vaste gast: Van de vijftig jaar die het medium deze week bestaat, heeft hij er ruim dertig meegemaakt.  

DUB, wat staat voor Digitaal Ublad, is het onafhankelijke medium van de Universiteit Utrecht. Zes parttime medewerkers schrijven samen met een klein leger aan freelancers en studenten over het academische leven in de Domstad. Discussies over overspannen studenten, genderneutrale toiletten en diversiteit op de universiteit worden onder andere via de Facebookpagina van het online tijdschrift gevoerd. Maar de redacteuren duiken ook in serieuzere onderwerpen, zoals de torenhoge reisdeclaraties van collegevoorzitter Anton Pijpers, ontgroeningen bij studentenverenigingen, de begroting van de universiteit, of criminaliteit op de campus.  

Deze week viert DUB dat vijftigjarig bestaan met een uitgebreid themamagazine gewijd aan de onlosmakelijke band tussen Utrecht en haar studenten, waarin het terugkijkt op die halve eeuw studentengeschiedenis. DUB is het resultaat van de samenvoeging van het studentenblad ‘Sol Iustitiae’ en medewerkersblad ‘Soliare reflexen’ in 1969 tot ‘U utrechtse universitaire reflexen’. Die lange naam veranderde vijf jaar later in het voor de handliggendere ‘Universiteitsblad’, afgekort tot Ublad. Jarenlang werd het blad naar alle studenten en werknemers thuisgestuurd. Het blad was populair: Toen de Universiteit Utrecht in 2009 – als eerste universiteit in Nederland – besloot de papieren versie te vervangen door een website, leidde dat tot een bezetting van het bestuursgebouw op de Uithof. Een digitaal Ublad zou niet onafhankelijk genoeg zijn. Tevergeefs: het papieren blad verdween.  

Moeilijk huwelijk 

Voor de doorsnee Utrechter klinkt een bezetting misschien als een wat groteske reactie op een kleine bezuiniging, maar het blad was lange tijd een essentiële bron van informatie voor de Utrechtse student. In het pré-Facebook en pré-internettijdperk was het Ublad dé plek waar studenten konden uitvinden hoe ze nou eigenlijk student moesten zijn en wat er op hun universiteit stond te gebeuren. Vooral de laatste pagina’s waren van levensbelang: daar stonden berichten over uitgevallen colleges, en data van de herkansingen en examens.  

Hoofdredacteur Ries Agterberg en redacteur Xander Bronkhorst bij de DUB-stand tijdens de introductiedag voor internationale studenten van de Universiteit Utrecht.

Hoofdredacteur Ries Agterberg erkent dat de komst van internet de rol van het blad veranderd heeft. ‘We moeten het nu meer hebben van prikkelende verhalen en kwaliteit’, vertelt hij. ‘Wat speelt er op de universiteit? Studenten krijgen het blad nu niet zomaar meer in handen, en gaan nu meer af op koppen: “Hoe bloot mag ik naar college” doet het dan goed.’ 

Dat betekent niet dat het blad zijn ideologische veren heeft afgeschud en is verworden tot een communicatieblaadje van het universiteitsbestuur, vindt hij. De redactie, bestaande uit professionele redacteuren die vaak al bij andere media hun strepen hebben verdiend, is weliswaar ondergebracht bij  de Directie Communicatie & Marketing, maar de Universiteit heeft beperkt invloed op de inhoud: Een redactiestatuut en redactieraad samengesteld uit journalisten, studenten en universiteitsmedewerkers moet de onafhankelijkheid waarborgen.  

Die onafhankelijkheid komt niet alleen naar voren in onderzoeken naar het de bijbaantjes van universiteitsbestuurders, maar ook in de kleine details: Zo noemt DUB het Utrecht Science Park (USP) nog gewoon ‘De Uithof’. Agterberg: ‘Wij volgen daarin gewoon onze lezer, die houdt vast aan De Uithof. Zodra we het gevoel hebben dat Utrecht Science Park meer gebruikt wordt, gaan ook wij over. Maar het bestuur was er niet zo blij mee.’ Zo’n houding stuit soms op onbegrip, maar wordt volgens hem ook gewaardeerd. ‘Al krijgen we soms wel een mailtje: “Waarom zijn jullie zo negatief?”’ Dat is niets vergeleken met de slaande ruzies die vroeger ontstonden: in 1974 moest toenmalig hoofdredacteur Willem Kuipers weg na een conflict met de universiteit.  

Zoiets zal Ries Agterberg niet overkomen; de rol van DUB is nu goed verankerd. ‘De minister heeft medezeggenschap in het onderwijs weer belangrijker gemaakt’, vertelt hij. ‘En betrouwbare informatie is belangrijk voor versterking van die medezeggenschap’. Hij is sinds 2010 hoofdredacteur, en heeft er nu dus ook al bijna tien jaar bij het digitale universiteitsmedium opzitten. In die tijd heeft DUB door kritisch onderzoek zeker wat bijgedragen aan de universiteit, vindt hij. Een eigen onderzoek naar verschillen in de definitie van ‘cum laude’ tussen de faculteiten leidde tot een interne discussie, terwijl berichtgeving over onduidelijkheid over in het buitenland behaalde studiepunten  nieuwe regels op de universiteit en uiteindelijk zelfs aangepaste wetgeving tot gevolg had.  

Uifhof-bubbel 

DUB probeert over meer dan alleen het leven in de academische bubbels van de Uithof, het Academiegebouw en de Drift te schrijven. Juist de rol van de student in de stad is voor DUB van belang. Die is in die vijftig jaar flink veranderd, vertelt Agterberg. Niet alleen is het absolute aantal (internationale) studenten toegenomen, ook de mate waarin studenten echt Utrechter zijn is veranderd. ‘In de jaren zeventig schaamde de Utrechtse student zich nog een beetje voor zijn stad, studenten bleven minder lang hangen dan nu. Er was weinig te doen, en terrasjes waren amper te bekennen. Nu zijn ze trots op de stad.’ Studenten waren in die tijd ook veel activistischer, en de universiteit was meer een democratische gemeenschap dan nu. Er werd veel actie gevoerd. “Er was ook meer waar je je echt druk over kon maken”, herinnert columnist Niels Bongers zich, in de jaren tachtig zelf betrokken bij de Utrechtse studentenvakbond. “Ook op de universiteit zelf. Het is nu allemaal veel beter geregeld.” De student van nu typeert zich door dingen doen: studenten richten zelf organisaties op en doen vrijwilligerswerk, maar staan minder snel op de barricades. ‘Het is een ander soort betrokkenheid’, vindt Agterberg. En hoewel DUB regelmatig schrijft over studentenverenigingen en overlast door studentenhuizen zijn studenten geen brutale onruststokers, meent hij, losse incidenten daargelaten. ‘Ik vind studenten altijd wel beleefd, en zelfs een beetje voorzichtig. Ze lijken bang geworden voor de consequenties van hun uitspraken.’