Wie tegenwoordig de Voorstraat in loopt vanaf de Neude, ruikt direct de geur van Subway op de hoek van Voorstraat-Lange Jansstraat. Het pand erboven zullen niet zoveel mensen naar kijken, maar op deze bovenwoning woonde ooit een bijzondere familie. Een familie die de Tweede Wereldoorlog niet zou overleven. De vijf Joodse mensen die hier woonden werden allen afgevoerd en vermoord. Deze mensen mogen niet vergeten worden, daarom hier het verhaal van deze familie.
De familie Schuitevoerder woonde in 1940 op Voorstraat 1bis. Beneden in het hoekpand zat de lichtwinkel Ameijde. Vader Hartog, moeder Mijntje en de volwassen kinderen Rosalina (28 in 1940) en Celina (24 in 1940) woonden hier samen in de bovenwoning van ongeveer 70 vierkante meter. In de oorlog zou ook de vriend (later haar man) van Rosalina hier komen wonen, zijn moeder trok even later ook in. Rosalina was vernoemd naar haar oma van moeders kant.
Oorlog
Het is moeilijk om voor te stellen hoe het geweest moet zijn om met z’n allen in tijd van oorlog op zo’n relatief krappe ruimte samen te wonen. Buiten reden NSB’ers richting hun panden aan de Maliebaan, terwijl ondertussen steeds meer verboden werd. Joden mochten niet meer werken in loondienst en parken, café’s, restaurant, bibliotheken, schouwburgen, musea en andere openbare gelegenheden werden voor Joden verboden.
Hoe deze familie stand hield, kunnen we niet achterhalen. Er zijn geen dagboeken en getuigen zijn nauwelijks meer vindbaar. Wel kunnen we de archieven in, om iets te vertellen over waar de familieleden vandaan kwamen en wie ze waren.
Hartog Schuitevoerder
Eerst maar even over Hartog, de vader van het gezin. Hij was ooit kantoorbediende en later venter in Amsterdam geweest, zijn geboortestad, maar nu koopman in Utrecht. Hij verkocht lederwaren. Het is niet helemaal duidelijk hoe hij zijn waren verkocht, in de kranten van destijds zijn geen advertenties terug te vinden. Wel is bekend dat zijn dochters beiden winkelbediende waren, maar waar dat was, is moeilijk te achterhalen.
Hartog was in 1905 opgeroepen voor de dienstplicht, hij was toen 19 jaar oud. Hij hoefde echter niet te dienen, maar waarom weten we niet. We weten wel dat hij 1,67 lang was uit de militaire archieven. Mogelijk vond men hem niet lang genoeg.
Ouders van Hartog
Zijn ouders Marcus Schuitevoerder en Saartje Wegloop kregen samen acht kinderen, vier jongens en vier meiden. Hartog was de oudste. Het jongste kind Jacob werd in 1903 geboren, maar werd slechts één jaar oud en stierf in 1904.
Op 14 maart 1920 vierde het echtpaar haar 35-jarig huwelijk, ze plaatsten zelfs een advertentie in de krant voor dit heugelijke feit. Mogelijk wisten ze dat moeder Saartje ziek was, zij stierf slechts vier maanden later op 5 juli 1920. Ze werd 57 jaar oud.
Na haar dood hertrouwde Marcus op 16 november 1921 in Zaandam met de zuster van Saartje, Rachel Wegloop. Daarmee zou hij nog 19 jaar getrouwd blijven, tot Marcus op 4 december 1940 stierf. Hij was 79 jaar. Zijn vrouw Rachel zou op 26 maart 1943 sterven. Niet aan ouderdom, maar omdat ze omgebracht werd in Sobibor. Ze was 71 jaar oud.
Hartog en Mijntje trouwen
Terug naar Hartog en Mijntje. Beiden waren in Amsterdam geboren en hier leerden ze elkaar ook kennen. Zij was 1,5 jaar ouder dan hij. Het verliefde stel trouwde in de hoofdstad op 6 juli 1911, ze waren toen twintigers. Hier kregen ze ook hun kinderen. Waarom en wanneer ze naar Utrecht verhuisden is niet helemaal duidelijk, ze woonden hier aan de Voorstraat 1 bis in 1940 toen de oorlog uitbrak. Mogelijk kwamen ze naar Utrecht omdat ze hier handel konden drijven, of wilde Hartog weg uit Amsterdam omdat zijn vader stierf in 1940.
Hartog was eerst kantoorbediende en toen venter in Amsterdam geweest en nu een koopman in Utrecht, hij verkocht lederwaren.
Dochter Rosalina leert Heinz kennen
Dochter Rosalina leerde op een gegeven moment Viktor Heinz Israel Levi kennen, hij woonde in Utrecht, net als zijn moeder die weduwe was. Hij was geboren in het Duitse Kassel, maar zijn ouders waren jaren geleden al naar Nederland verhuisd. Viktor was 29 toen de oorlog uitbrak, Rosalina was 28. Het was een serieuze relatie, ze trouwden op 12 augustus 1942, een jaar voordat ze beiden zouden sterven. Ook zijn moeder Sophie Magnus woonde in bij het gezin.
Van Viktor weten we bijna niets, behalve dat hij uit Duitsland kwam. Volgens de huwelijksakte met Rosalina heette zijn vader Ernst Levi en zijn moeder Sophie Magnus (Sofie Levi-Magnus in andere documenten).
In internationale archieven komt een Viktor Levi voor die als vluchteling uit Duitsland asiel aanvroeg in Zwitserland, maar werd geweigerd en bestempeld als illegaal. Mogelijk vertrok hij naar Nederland en ontmoette hier Rosalina.
Het lijkt erop dat de familie van de moeder van Viktor ooit in Rotterdam woonde, maar toen naar Duitsland verhuisde waar zijn moeder Sophie Magnus op 1 januari 1888 in Hannover werd geboren. Ze verhuisden later naar Kassel (Cassel) waar Viktor werd geboren.
Lorjé
De moeder van Sophie Magnus (oma van Viktor) heette Cato Lorjé, in Utrecht is die naam bekend van de boekhandel aan de Neude, de winkel waar Viktor op uitkeek vanuit het appartement aan de Voorstraat 1 bis. Eigenaar Louis Lorjé, telg van een Joodse familie die in heel Nederland kantoorboekhandels had, overleed echter al op 10 september 1940, een half jaar na het begin van de bezetting en nog voor de anti-Joodse maatregelen waren ingevoerd. De dagelijkse leiding bij de Utrechtse Lorjé was toen al in de handen van chef Arie Willem Nahuijsen die na het ontbinden van de vennootschap in 1941 de kantoorboekhandel Lorjé van de aandeelhouders mocht voortzetten. Het kan zijn dat de families nog contact hadden, maar dit is niet aan te tonen.
Moeder van Viktor, schoonmoeder
Nog even over de moeder van Viktor, de schoonmoeder van Rosalina. Deze Sophie Levi Magnus (soms geschreven als Sofie), was weduwe in Utrecht en woonde in aan de Voorstraat 1bis.
Familie van haar woonde aan de Hartingstraat 12 bis, zelf woonde ze mogelijk een tijdje op het adres Barentszstraat 12 (adres Joodse kaart), maar woonde bij haar zoon en zijn schoonfamilie toen ze de oproep kreeg zich te melden in Westerbork.
Op het adres Barentszstraat 12 woonde zij in het huis van de alleenstaande Georg Israel Philippsborn. De koopman werd op 31 augustus 1942 vermoord in Auschwitz. Hij bereikte de leeftijd van 66 jaar.
De inwonende huishoudster aan de Barentszstraat 12 was Hedwig Werner-Goldschmidt. Zij was net als Sofie weduwe. Haar man Josef Werner was reeds in 1930 in Düsseldorf overleden. Ze werd op 7 september 1942 vermoord in Auschwitz, ze was toen 46 jaar oud.
Sophie Magnus verhuisde naar haar zoon aan de Voorstraat 1bis toen Hedwig en Georg zich moesten melden. Uiteindelijk mocht het niet baten. Ze kwam alsnog in Westerbork terecht, waar ze tot 20 juli 1943 gevangen zat. Er is een kans dat ze haar zoon Viktor daar nog gezien heeft, maar waarschijnlijk kwam hij pas aan, toen zijn al op transport werd gezet op 20 juli met meer dan 2000 mensen. Sofie Levi-Magnus stierf op 23 juli 1943 in Sobibor, ze was toen 55 jaar oud. Er is een kleine kans dat ze haar zoon nog gezien heeft in Westerbork.
Vader van Viktor
De vader Ernst Levi werd geboren in het Duitse Essen op 26-5-1884 (in sommige archieven 26-5-1885) en kwam in 1906 vanuit Duisburg naar Rotterdam. Volgens de inschrijving bij de gemeente was hij handelsbediende. Het gekke is dat zijn naam ook voorkomt op de passagierslijst van het schip de s.s. Ryndam (Rijndam) dat op 16 september 1905 vanuit Rotterdam naar Noord-Amerika zou varen. Hij had voor het vervoersbewijs 259,60 gulden betaald. Mogelijk had hij geen visum, waardoor hij niet kon vertrekken. Hij stond bij de eerste passagierslijst nog ingeschreven, maar uiteindelijk niet bij de passagiers die daadwerkelijk vertrokken.
Hij stierf op 29-07-1940 op 56-jarige leeftijd in Amsterdam. Hij werd begraven op Diemerbrug (tegenwoordig Rustoord), de eerste particuliere buitenbegraafplaats voor Amsterdam in Diemen.
Westerbork
Op 16 augustus 1942 kreeg Mijntje een kaart van de Joodse Raad in Westerbork, die haar inschreef als Hijntje en niet Mijntje. Op 23 juli 1943 is Mijntje Schuitevoerder-Baggers omgekomen in Sobibor, ze was 58 jaar oud.
Op 16 augustus 1942 kreeg Hartog een kaart van de Joodse Raad in Westerbork. Hij werd ingeschreven met de Duitse achternaam Hertog, met een handgeschreven notitie dat dit identiek is aan de naam Hartog. Tot 20 juli 1943 zat Hartog Schuitevoerder gevangen in Kamp Westerbork. Vanaf 20 juli 1943 is Hartog Schuitevoerder getransporteerd van Kamp Westerbork naar Sobibor. Maar liefst 2197 mensen werden die dag afgevoerd. Op 23 juli 1943 is Hartog Schuitevoerder omgekomen in Sobibor, hij was toen 56 jaar oud.
Rosalina Levi-Schuitevoerder. Tot 20 juli 1943 zat Rosalina Schuitevoerder gevangen in Kamp Westerbork. Vanaf 20 juli 1943 is Rosalina Schuitevoerder getransporteerd van Kamp Westerbork naar Sobibor. Op 23 juli 1943 is Rosalina Levi-Schuitevoerder omgekomen in Sobibor, ze was 27 jaar oud.
Celina Schuitevoerder kreeg haar persoonkaart van de Joodse Raad op 16 augustus 1942. Ze zat tot 18 mei 1943 gevangen in Kamp Westerbork. Vanaf 18 mei 1943 is Celina Schuitevoerder getransporteerd van Kamp Westerbork naar Sobibor, samen met nog 2506 mensen op die dag. Op 31 oktober 1943 is Celina Schuitevoerder doodgeschoten in Sobibor, ze was 31 jaar oud.
Viktor Heinz Levi werd op 20 juli 1943 naar Sobibor gedeporteerd. Viktor stierf op 31 oktober 1943 in Sobibor, hij was 32 jaar oud. Zijn sterfdatum valt twee weken na de opstand in Sobibor.Pas op 23 juni 1950 werd zijn dood geregistreerd in de Utrechtse basisadministratie.
Niet vergeten
Bij het huis aan de Voorstraat 1 bis herdenkt niets aan deze familie, er liggen ook geen Stolpersteine, ook wel struikelsteentjes genoemd. Mogelijk worden deze aangevraagd door mensen die dit verhaal lezen.
Greep uit de bronnen:
Hartog opgeroepen voor de dienstplicht:
Viktor Levi Zwitserland:
https://www.ushmm.org/online/hsv/person_view.php?PersonId=1774690
Mijntje Baggers:
https://www.genealogieonline.nl/genealogie-van-raam/I182950.php
Sofie Magnus voorstraat:
https://hetutrechtsarchief.nl/onderzoek/resultaten/archieven?mivast=39&mizig=466&miadt=39&milang=nl&mizk_alle=%22voorstraat%201%20bis%22&miview=tbl
Andere familieleden Magnus woonden op de Hartingstraat 12 bis: https://www.joodsmonument.nl/nl/page/41346/hartingstraat-12-bis-utrecht
Laat uw reactie achter
Reactie