Het zit anders, met alles. In de complexiteit van een permanent veranderende wereld verschilt de werkelijkheid vaak met de waarneming zelf. Het is een realiteit vol contrasten in de stelsels die samen het leven structureren: identiteit, biologie, economie, kolonialisme, klimaat, technologie, religie en politiek. In het multimedia centrum IMPAKT komt het allemaal samen in de duizelingwekkende, multimediale tentoonstelling I am not an oracle, samengesteld door Ine Gevers. Wie er binnenkomt, gaat er anders uit, is de uitdagende aanname.
Ine Gevers (1960) staat voor tentoonstellingen met een bonte overlapping van kunst, wetenschap en maatschappij, vol buitenissige installaties en pure follys. Ze stralen veel vrolijks uit, hoe beladen de thematiek ook elke keer is. Gevers wordt omschreven als ‘abled-bodied, witte Nederlandse cis-gender vrouw met een hoge nabijheid bij macht’. In wezen is ze een levend kunstwerk vol power. Ze woont in Utrecht. Sinds 2007 dirigeert ze haar eigen Niet Normaal Foundation. In Utrecht maakte ze in 2016 Hacking Habitat, in de voormalige gevangenis aan het Wolvenplein en in 2022 de soft-erotische beleving Come Alive, the Power of Pleasure, in het Muntgebouw.
Het idee voor de tentoonstelling bij IMPAKT bestond al in 2020, maar corona verstoorde alles. Gevers nam met haar denktank de tijd om het idee verder uit te werken, met vorderend inzicht over de ontwikkelingen in de wereld. Voor I am not an oracle koos ze voor werk van Monobanda, Yinzk, Shu Lea Chang, patricia kaersenhout, Cristina Lucas, BBB_, The School of Mutants, Shertise Solano en Folkert de Jong.
Gelet op de grootschaligheid van Gevers’ vorige spektakels biedt IMPAKT op de Lange Nieuwstraat 4 een klein oppervlak. In alle compactheid is het toch een heel ruimtelijke expositie, een vierkantig heelal vol diepte. Het bezoek wordt er danig aan het denken gezet. Andermaal gaat het over meer dan kunstzinnige esthetiek. Het is bedoeld als gamen in uiteenlopende werkelijkheden.
Bij binnenkomst is er eerst Soul Paint van Monobanda en Hatsumi. Op het scherm beweegt een blauwe kikvorsfiguur, althans, dat nemen mijn ogen waar. Met de koptelefoon gaat het kijken akoestisch verder, volgens de begeleidende tekst ‘moedigt de ervaring nieuwe vormen van belichaamd inzicht aan, waardoor spelers toegang krijgen tot de diversiteit van menselijke ervaringen, individueel en wereldwijd.’
Het spel is begonnen. Soul Paint fungeert als ‘nulmeting’. Het spelende publiek kan na afloop een tweede meting doen, als herwaardering van hun identiteit in de ervaring.
Het is een paar stappen en een forse sprong in de tijd naar de koninklijke stoel van Folkert de Jong, een kopie van de Throne of Stone uit Edinburgh, de zetel waar alle koningen op gekroond zijn, met onder de zitting een magische steen. Het bijzondere meubelstuk symboliseert het onderdeel Religie. Het bezoek krijgt vragen te beantwoorden als: is er één ware religie, of meer? En: is magisch denken iets van vroeger?
Ine koppelt het direct met de epidemische ontwikkeling van de wereldwijde complottheorieën. Ze zegt: ‘Steeds meer gaat het over wat is waar en niet waar? Naomi Klein schreef erover in Doppelganger, over de spiegelwereld, een systeemanalyse over het overhellen naar het tegengestelde van werkelijkheid.’
In het verlengde hiervan zijn de vragen bij 4Fait/H Bill/Board, een video van de Spaanse Cristina Lucas, over vier ingrijpende technisch-industriële omwentelingen, van de stoommachine tot de overheersende macht van AI. Kunnen we het nog controleren, biedt de technologie een betere toekomst, of is het een potentieel gevaar?
Het zijn precies de kernvragen van deze tijd, zonder er over te orakelen. Dat maakt de tentoonstelling actueler dan 2020. Gevers beaamt dat graag. ‘Dat is vaak zo met mijn tentoonstellingen. Het gaat over onderwerpen die ik urgent vind. Het gaat om kijken, omdenken, breinwerk, ja.’
We belanden bij The Dig van School of Mutants, installatie van een Senegalees, Frans en Duits collectief. Er hangen verschillend gekleurde uniformen aan de wand voor een kleine zandvlakte vol graafwerktuigen. Het zand komt uit de opgravingen in Paleis Lofen. Gevers: ‘Het is een kruising tussen een zandbak en een archeologische site. De pakken verbeelden verschillende ideologieën.’
Over slavernij en kolonisatie gaat het, de ontsnapping uit groeven, de ondergraving van economisch en cultureel imperialisme en zorgen voor nieuwe verbindingen. De bezoekers mogen daar zelf in graven en zakjes vullen met zand.
Centraal staat een tafel met de miniaturen van 27 knielende mannen. Het is de installatie Mea Culpa van Patricia Kaersenhout. Het thema is kolonialisme. Over boetedoening gaat het van Europese mogendheden die macht uitoefenden met slavernij. De centrale vraag is: welke CEO van nu moet zich schuldig verklaren? Vroege bezoekers hebben al antwoorden geschreven: Trump, omdat hij een totale narcist is en Rob Jetten, vraag het over twee jaar nog eens.
De laatste voorstelling is Letting Go van de Nederlandse performancemaker Yinzk. Het is haar repetitieve zang die de hele ruimte een sferisch plafond geeft. De kern is zoeken naar het zelf te midden van de grote thema’s. Over identiteit gaat het met zweverige lyrics.
Letting go of behaviour
Becoming my saviour
Bittersweet flavour
Everything I gave her
Het is allemaal zwaar genoeg. Ine Gevers, met een brede lach: ‘Ja, maar op een manier gepresenteerd dat je er niet enorm van schrikt. Niet alles is dystopisch. Het heeft ook positieve kanten. Het is nu eenmaal een fucked up wereld. Ik kan geen verhaal vertellen zonder een diep geloof te hebben dat het anders kan. Ja, er is nog hoop. Hoop is dat we het door kunnen prikken en dat we niet allemaal slaven zijn van het systeem.’
Bij de opening van vrijdagavond was het heel druk, met een prachtige performance van Yinzk. Ine Gevers genoot ervan: ‘Het was heel fijn om te horen dat er zoveel engagement is.’
I am not an oracle, te zien tot 1 februari 2026
Laat uw reactie achter
Reactie