Ze staan al maanden met z’n drieën op de cover van Geboren in Utrecht, het boekje over Utrechters en hun geboortehuizen. Drie vrolijke meiden op de Steenweg. Leuke foto, maar wie zijn ze eigenlijk? Dat stond er niet bij. Dus hebben we het uitgezocht.
Door Bert van den Hoed, Paul Ruigrok en Joost van Waert
Het was even zoeken maar dit zijn ze dan: Karien, Lia en Ilon. Drie dochters van winkeliers in de binnenstad. Zeventig jaar inmiddels. Links: Karien Velthuijsen van bakkerij Velthuijsen op Steenweg 13. In het midden: Lia Rosenberg van slagerij Schoonderwoerd op Steenweg 48. En op de (gemonteerde*) foto rechts: Ilon Keller van manufacturenwinkel Keller op Lijnmarkt 4.
Met z’n drieën staan ze op 10-jarige leeftijd op de cover van het boekje Geboren in Utrecht, een verzameling jeugdherinneringen van geboren Utrechters, opgetekend door de Utrechtse journalist Jos van Sambeek (1958-2024).
De foto van de rolschaatsende meiden was gemaakt op de Steenweg, op 6 november 1965, de dag dat er in de Utrechtse binnenstad een eerste proef werd gehouden met het autovrij maken van de binnenstad. Nu, zestig jaar later, is het een grote verrassing voor Karien, Lia en Ilon (die geen van drieën nog in Utrecht wonen) dat de foto die ze zo goed kennen een nieuw leven heeft gekregen als boekomslag. Ilon: ,,Ik zie deze foto elke dag, hij hangt bij mij in Hoogland in de gang.´´
Ilon Keller was na de oproep (Wie weet wie deze meisjes zijn?) bij de NUK de eerste die zich meldde. Via haar kwamen we meteen te weten wie de andere twee waren: Karien Velthuijsen en Lia Rosenberg, al waren die met alleen hun meisjesnaam niet direct te vinden. Na een paar weken digitaal kwartetten kwamen ze toch tevoorschijn.
Alle drie zaten ze op de Paus Adriaanschool, een katholieke meisjesschool aan de Oudegracht. Na de schooltijd zijn ze elkaar uit het oog verloren. Opgelost in de tijd. Ilon: ,,Karien zat opeens – zonder afscheid te nemen – op een kostschool in Bodegraven. Eigenlijk heel gek zoals dat vroeger ging.’’
Lia heet nu Lia Gurowitsch, is eigentijds schilderes en woont in Wanneperveen bij Giethoorn. Karien vinden we uiteindelijk in Geldrop als Karien Puerto Valverde-Velthuijsen. Alle drie hebben ze – per saldo – warme herinneringen aan de kindertijd in de Utrechtse binnenstad.
Dorp
Karien: ,,De Steenweg was een dorp op zich. Als het zaterdag was, dan kwam Herschel (fotografie) of Esmann (juwelier) even langs: ‘Hee, bakker, heb je goed gedraaid? Hoe is de dag geweest?’´
De fotozaak van Herschel zat naast bakker Velthuijsen en zorgde steevast voor veel vrolijke ophef. Karien: ,,Herschel had vaak iets bijzonders. Dan mocht je met een klein leeuwtje op de foto. Of met een beer. Herschel heeft de beroemde zanger Adamo met onze papegaai op de foto gezet. Mijn vader stond achter hem met zijn vinger naar voren, zodat het leek of Adamo hem zelf vast had want die durfde dat niet.’’
De vader van slagersdochter Lia was vermaard vanwege zijn rollades, in grote hoeveelheden uitgestald in een etalage van onbreekbaar vliegtuigglas, uniek in die tijd. Haar opa was slager, haar oudoom op de Vismarkt was poelier. Op de Donkerstraat zat paardenslager Beerthuizen, verderop de Steenweg had je Vocking. Lia: ,,Er was onderling nooit naijver.´´
Bakkerij Velthuijsen bakte geen brood, er was alleen banket. Zijn Bossche bollen waren beroemd. Karien: ,,Wij hadden de echte. Mijn vader had vroeger in Den Bosch gewerkt. We mochten geen Domtorentjes maken want die waren van Theo Blom op de Zadelstraat. Mijn vader maakte wel een alternatieve versie, choco´s met een Dommetje dat iets hoger was.´´
Ilon woonde een eindje verderop aan de Lijnmarkt, maar kwam veel over de vloer bij Karien. Ze hielp ook mee, deed klusjes voor de bakkerij. ,,Pinda’s doppen bijvoorbeeld. Je mocht op zaterdag vaak een gebakje uitzoeken als je wegging. Dat at ik dan op weg naar huis heel snel op, anders kon ik ‘m meteen inleveren.’’
Rolschaatsen
Ze hebben vroeger heel wat uren gerolschaatst. Vaak op het Domplein en op het fijne, strakke asfalt van de Korte Minrebroederstraat, voor de deur van de brandweer. En toen was er op 6 november 1965 die eerste autoloze zaterdagmiddag. Lia: ,,Dit was voor ons spectaculair. We hadden alle ruimte, want het winkelende publiek bleef in het begin nog gewoon op de stoep lopen.’’
Ilon: ,,Het was leuk maar ook spannend om met z’n drieën op de foto te gaan. Ik was altijd een heel verlegen meisje, voelde me nooit gezien. Maar als ik mezelf op die oude foto zie staan denk ik: goh, daar staat een heel strijdlustig meisje.’’
Hoe het allemaal verder is gegaan?
Lia is op haar zeventiende met haar ouders naar Bilthoven verhuisd en is de kappersschool gaan doen. Ze werkte bij Marcel & Jasper in de Van Limburg Stirumstraat en later op de Nachtegaalstraat. Ze had verschillende eigen bedrijven in Noord-Holland en verhuisde in 2003 met haar man naar Wanneperveen bij Giethoorn. Daar werkt ze nu o.a. als vrijwilliger in het Kulturhus. Ook maakt ze als eigentijds schilderes zelf vrij werk.
Karien heeft onder meer bij Vlaer & Kol in Utrecht gewerkt. ,,Mijn vader werd ziek en moest stoppen. Nadat we naar Brabant zijn verhuisd, mijn ouders kwamen allebei uit Brabant, ben ik onder meer bij een postagentschap terechtgekomen. Ik ben nu al vier jaar gepensioneerd en vaak oppas-oma, dat is ook heel leuk. Ik heb vier kleinkinderen.’’
Ilon ging op haar achttiende uit huis de verpleging in, eerst in ziekenhuis Overvecht. Daarna kwam ze in het maatschappelijk werk terecht, verhuisde naar Amersfoort en later naar Hoogland waar ze nog steeds woont. Ze is nu bewegingscoach voor senioren.
Asfalt
En de Steenweg zelf? Dat was – eind jaren dertig – een van de eerste straten van Utrecht die werd geasfalteerd, vertelt slagerszoon Richard Vocking in Geboren in Utrecht. Daarvan staat een prachtige foto in het boekje. Het gastvrije asfalt zou in de jaren zeventig weer plaats maken voor klinkers. De Steenweg werd een van de eerste autovrije straten in de binnenstad.
Veel winkeliers, onder wie ook de ouders van Lia, Karien en Ilon, zagen het niet zitten dat de auto zou worden verdreven uit het hart van de oude stad. De gevreesde komst van Hoog Catharijne zou echter een periode van ongekende voetgangersvriendelijke voorspoed inluiden. De Steenweg werd een van de duurste winkelstraten van Nederland en dat was niet omdat er niemand meer kwam. Maar het had ook een prijs. Wie nu over de Steenweg wandelt ziet veel leegstand en maar weinig echte middenstand. Op Steenweg 13, het oude pand van bakker Velthuijsen, tref je nu Cozy Pillow een modewinkel annex boutique-hotel. Karien heeft er onlangs een nachtje gelogeerd. ,,Toen hebben we geslapen in onze oude woonkamer. Ja dat was heel speciaal. Maar ik zou er nu nooit meer willen wonen.’’
In het pand van slagerij Schoonderwoerd zijn de vermaarde rollades van vader Rosenberg vervangen door de authentieke Vietnamese broodjes van Mr. Dam Banh Mi. En op Lijnmarkt 4 zijn de stramme schappen van manufacturenzaak Keller ingeruild voor een bonte verzameling supplementen en vitaminen van Vits & Mins.
De initialen en de naam van grootvader G.H. Keller zijn nog te zien boven de winkeldeur, in de granito entree en op de gevelstenen van het monumentale pand. Ilon is maar matig te spreken over alle nieuwigheid. ,,Ik vind het ontzettend druk. Maar als je aan mij vraagt waar m’n hart ligt, dan is dat duidelijk hier, de plek waar ik geboren ben, onder de Dom. Aan de gracht. Als mensen vroeger arrogant deden, zo van ‘wij hebben thuis een zwembad’ dan zei ik altijd: wij hebben thuis ook een zwembad. Alleen wil je er niet in liggen.’’
*Ilon Keller kon niet aanwezig zijn bij de fotosessie op de Steenweg. Zij is veel later daar alsnog gefotografeerd.
Geboren in Utrecht. Jeugdherinneringen van Utrechters. Jos van Sambeek. Tweede druk. Te koop bij Utrechtse boekwinkels. 128 pagina’s. 17,50. De opbrengst is bestemd voor het Museum van Zuilen.
Mooie verhalen. Toen was geluk nog heel gewoon.