Mitros hield verkochte huurhuizen buiten prestatieafspraken. ‘Neigt naar misleiding’ zegt hoogleraar Boelhouwer

De hoogleraar woningmarkt vindt het ‘naar misleiding neigen’. Het GroenLinks-raadslid had een andere werkwijze ‘handiger’ gevonden. Mitros-commissaris Rinda den Besten (PvdA) hult zich in stilzwijgen…  Een machtige factor op de Utrechtse woningmarkt is corporatie Mitros. Die bouwt minder goedkope huurwoningen dan afgesproken, toonde De Nuk  eerder aan. Nu blijkt dat Mitros, tegen een officiële akte in, 239 sociale huurwoningen verkocht. Die woningen gingen naar belegger Van Mourik. Daarnaast kwam Mitros in 2018 ‘de prestatieafspraken’ niet na. En misbruikte daarvoor een BV-constructie. Ook werden sociale huurwoningen, tegen de contractuele afspraak in, via makelaarssites in de vrije sector aangeboden. Het Utrechtse gemeentebestuur zwijgt. De GroenLinks-wethouder haalt zijn schouders op. Wat kan de stad leren van deze reconstructie?  

Mitros verkocht in de zomer van 2018 239 huurwoningen aan de Woerdense belegger van Mourik. Volgens vier documenten blijkt dat Mitros die, vooral in de binnenstad gelegen, woningen niet mocht verkopen. De documenten bevatten afspraken tussen de gemeente Utrecht en Mitros.  Om dit te begrijpen neem ik u mee terug in de tijd.  

In 2009 vroeg corporatie Mitros toestemming aan de gemeente om de sociale huurwoningen en enkele bedrijfsruimten, bijna uitsluitend in de binnenstad, in aparte BV’s onder te brengen. De gedachte van Mitros was dat deze sociale huurwoningen achter monumentale gevels een aparte plek in de Mitros-woningvoorraad verdienden. Toenmalig PvdA-wethouder Wonen Harrie Bosch gaf Mitros datzelfde jaar 2009 toestemming voor die verkoop aan haar twee eigen BV’s. En koppelde daar de volgende verplichtingen aan. 

-De Mitros BV’s moeten zich als sociale verhuurder opstellen 

-Vrijkomende woningen moeten via Woningnet aan nieuwe huurders worden toegewezen (Woningnet verdeelt in onze regio sociale huurwoningen) 

-Geen verkopen van deze woningen in Binnenstad en Oost 

-De overdracht mag geen nadelige gevolgen hebben voor de betrokken huurders  

-Geen gevolgen voor de afspraken over ‘de kernvoorraad’ (het aantal sociale huurwoningen mag niet dalen) 

Uit onderzoek van De Nuk blijkt nu dat Mitros zich in de periode 2009-2018 niet aan de eerste twee verplichtingen hield. Op diverse plaatsen, zoals aan de Wijde Begijnestraat, Westerkade en Wolter Heukelslaan werden sociale huren (400 à 600 euro) na een verhuizing verhoogd tot 800 euro en hoger (géén sociale huren). Vrijkomende woningen werden niet via Woningnet, maar via commerciële verhuursites als Pararius en Funda-verhuur aangeboden. De gemeente Utrecht trad in de periode 2009-zomer 2018 niet op tegen deze overtredingen.  

Sociale huren werden dankzij Mitros’ kleindochter Stadsherstel Midden Nederland (de twee monumenten BV’s) op die manier geliberaliseerde huren. De prijs van het wonen in de stad werd door Mitros-beleid opgejaagd. In de volgende vier documenten lagen -en liggen- de verplichtingen van Mitros vast: 

-Een brief van B&W Utrecht aan het ministerie van VROM (april 2009): ‘Geen verkopen van deze woningen in de wijken Binnenstad en Oost’. Huurbeleid van Mitros moet dat van een ‘sociale verhuurder’ zijn. 

-Een overeenkomst tussen gemeente Utrecht en Mitros-directeur de Langen uit 2009, waarin wordt gesteld dat Mitros zich als ‘sociale verhuurder’ moet blijven gedragen. En dat die verplichting ook geldt voor kopers na Mitros. Deze overeenkomst werd in 2018 niet buiten werking gesteld. Kijk hier.

-Twee notariële akten van 30 december 2009 met de clausule: Mitros moet ‘sociale verhuurder’ blijven. Zonder schriftelijke toestemming van gemeente Utrecht mag Mitros de woningen niet verkopen. Als een huurder verhuist moet de woning via Woningnet te huur worden aangeboden. (Woningnet organiseert de verhuur van sociale huurwoningen). De twee akten zijn identiek. We plaatsen er een. Kijk hier. Zie pag. 25, artikel H.   

-Een brief van het gemeentebestuur aan de Utrechtse raad, van 7 november 2013. Ook hierin wordt gesteld dat Mitros de 239 woningen sociaal moet blijven verhuren.  

‘Geen verkopen van deze woningen’ 

In de zomer van 2018 verkocht Mitros de 239 wooneenheden dus aan van Mourik Vastgoed uit Woerden. 

Paste deze verkoop in het Utrechtse beleid dat beoogt sociale woningen te verkopen en van de opbrengst nieuwe sociale woningen terug te bouwen? Om dat extreem ingewikkelde proces enigszins te controleren zijn er zogeheten ‘prestatieafspraken’ opgesteld. Daarin liggen de aantallen te verkopen én nieuw te bouwen sociale huurhuizen vast.  

Ondertekenaars van die afspraken: Mitros, gemeente Utrecht en het HuurdersNetwerk Mitros. In alle gemeentelijke stukken en nota’s worden de prestatieafspraken belangwekkend genoemd. 

Twee citaten. 

Uit Prestatieafspraken 2018: Alle partijen blijven inzetten op een verdere groei van de sociale voorraad in Utrecht, om het tekort aan sociale huurwoningen verder terug te dringen. 

Citaat Prestatieafspraken 2021-2025: Concreet voor de jaren 2021-2025 betekent dit dat de sociale woningvoorraad met gemiddeld 1.000 tot 1.200 sociale huurwoningen per jaar moet groeien. 

Het afgesproken aantal nieuwe sociale huurhuizen haalt Mitros al vele jaren niet (kijk hier voor deel 2 van deze serie). SP-wethouder Jansen en GroenLinks-wethouder Diepeveen stonden en staan dit oogluikend toe. 

Uit onderzoek van De Nuk blijkt nu dat Mitros nóg een afspraak schond. Mitros verkocht in 2018 met ‘de 239’ veel meer woningen dan was toegestaan. 

Mitros: wij hebben alleen de aandelen van de BV’s van de hand gedaan 

Mitros bevestigt dat de 239 huurwoningen buiten de prestatieafspraken bleven. Want, zegt Mitros-communicatiestrateeg Uringa: ‘Die woningen zijn in 2009 verkocht en niet in 2018. In dat jaar -2018- zijn alleen de aandelen van de hand gedaan.’ 

Hoe redeneert corporatie Mitros hier? 

– Wij verschoven in 2009 239 sociale huurwoningen naar 2 BV’s (Mitros Monumenten 1 BV en in Mitros Monumenten 2 BV) 

– De huizen waren zo niet meer van Mitros. En dús hoefde de corporatie de verkoop van deze huizen niet te verantwoorden in de prestatieafspraken. 

De Nuk las vele tientallen stukken in deze kwestie. De gemeente Utrecht beklemtoont in deze brieven, nota’s en besluitenlijsten herhaaldelijk, zonder aarzeling, dat de Mitros-BV’s rechtstreeks onder corporatie Mitros bleven vallen. 

Twee citaten: 

-Besluitenlijst B&W, 30 juni 2009: ‘De zeggenschap over de woningen ligt na overdracht naar de Monumenten BV’s bij stichting Mitros.’ 

-Brief van B&W, 7 november 2013: ‘De monumenten bleven echter 100 procent eigendom van Mitros.’ 

De BV-constructie werd in 2018 door Mitros dus misbruikt om het aantal verkochte huurwoningen lager voor te stellen dan de werkelijke cijfers. 

‘Geen onderwerp van gesprek voor prestatieafspraken’ 

De huidige wethouder Wonen van GroenLinks Diepeveen haalt zijn schouders op over dit misbruik. Hij verdedigt het creatief schuiven met aantallen in de prestatieafspraken door Mitros. En omdat het in 2018 is gebeurd, is het, zegt Diepeveen, ‘dus ook geen onderwerp van gesprek geweest voor de prestatieafspraken van de afgelopen jaren.’ 

Voor wethouder Diepeveen hoort 2018 niet bij de afgelopen jaren. 

Minstens een deel van de Utrechtse politiek vindt de BV-constructie en de niet nagekomen prestatieafspraken acceptabel. D66, na GroenLinks de grootste partij in de raad, stelt zich op een formeel-juridisch standpunt. D66-woordvoerder Wonen is Hind Dekker-Abdulaziz: ‘Als die woningen op dat moment juridisch niet in het bezit waren van Mitros, en dat waren ze niet, dan vallen ze niet onder de prestatieafspraken.’ 

Dekker-Abdulaziz gaat voorbij aan het herhaalde gemeente-standpunt dat de monumenten ‘100 procent eigendom van Mitros’ zijn.  

Volgens D66 mócht Mitros -via misbruik van de BV-constructie- dus de prestatieafspraken ontlopen.  

Nu komt de stad Utrecht al jaren duizenden sociale huurwoningen tekort en het tekort loopt op. Wat is uw oordeel vanuit moreel perspectief?  

Dekker-Abdulaziz reageert niet op deze per mail gestelde vraag. 

De corporatie mocht de 239 woningen vanaf 2009 uitsluitend als sociale huurwoning verhuren. Het lag, en ligt, contractueel vast. Wat vindt u van het feit dat de corporatie deze regel overtrad? 

Ook hierover doet de D66-specialist Wonen er het zwijgen toe.  

‘Onhandig. Het klinkt als gerommel’ 

Wat is het oordeel van woonwoordvoerder Pepijn Zwanenberg van GroenLinks, de grootste partij in de stad?  

Wat vindt u als raadslid van de BV-constructie waardoor de hoeveelheid verkochte huurwoningen schimmig werd?  

Pepijn Zwanenberg: ‘Onhandig. Het klinkt als gerommel.’ 

Is dat niet een milde reactie voor een GroenLinks-raadslid? 

‘Het zou helderder geweest zijn als ze deze verkochte binnenstadwoningen wel in de lijst van de prestatieafspraken hadden opgenomen.’ 

De Delftse hoogleraar Woningmarkt Peter Boelhouwer: ‘Het feit dat je sociale huurwoningen zo in een BV zet en ze later naar de beleggersmarkt brengt, is laakbaar. Daar moet je volkomen open over zijn. Merkwaardig om zo te redeneren. Het neigt naar misleiding.’ 

Boelhouwer is verbaasd over het geschuif met de aantallen verkochte huizen. ‘Dit is niet volgens de regels van de redelijkheid. Burgers worden op het verkeerde been gezet. Kwalijk dat de gemeente dit laat passeren.’ 

Lid van de Raad van Commissarissen van Mitros is de oud-wethouder van Utrecht Rinda den Besten (PvdA), nu voorzitter van de PO-raad. Zij is dus toezichthouder. Keurt zij de BV-constructie om afspraken te ontlopen goed? Rinda den Besten laat via een woordvoerder weten geen vragen van De Nuk over Mitros te zullen beantwoorden.  

In haar bovenwoning aan de Springweg (‘gipsplaten achter een monumentale gevel’, zegt haar geliefde Louis) vertelt huurder Suze van Eerten (zie hier deel 3) verder. Ze huurt met Louis hun sociale huurwoning; tot de zomer van 2018 van Mitros, daarna van belegger Van Mourik uit Woerden. Ze legt uit hoe het had moeten gaan. ‘Dit is tijdens de stadsvernieuwing eind jaren zeventig, begin jaren tachtig als sociale huurwoning gebouwd. Een zeer eenvoudige woning achter een mooie gevel. Dit had een sociale huurwoning moeten blijven. Maar Mitros heeft weinig meer op met sociale verhuur, het is een commerciële verhuurder geworden. Ze zien alleen het grote geld.’ 

In deel 5 , komende week. Hoe schoven de wethouder Wonen en het gemeentebestuur de juridische verplichtingen terzijde? Werd de Utrechtse raad afdoende geïnformeerd? Wat is de schade voor de stad? Alle politiek partijen stellen immers dat Utrecht een groot tekort heeft aan betaalbare huurwoningen. En wat is toch de betekenis van het HuurdersNetwerk Mitros? Waarom viste een ideële Monumenten-NV achter het net?